Οι πρώτες μελέτες για την προσωπικότητα των σκύλων ξεκίνησαν πριν από είκοσι χρόνια. Σήμερα οι ειδικοί καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι κάθε άτομο είναι καρπός ενός μωσαϊκού παραγόντων. Για να κατανοήσουμε έναν σκύλο πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τρία διαφορετικά γνωρίσματα: τη συμπεριφορά, δηλαδή το πώς αντιδρά στα ερεθίσματα, τη γνωστική συνιστώσα, δηλαδή πόσο γρήγορα αντιλαμβάνεται τη σημασία ενός σήματος, και τη συναισθηματική συνιστώσα, δηλαδή πόσο εκδηλωτικός ή συνεσταλμένος είναι. Εν γένει δέχεται επιδράσεις από τη ράτσα του, από τα βιώματά του ?πού γεννήθηκε και πώς μεγάλωσε? και από την ιδιοσυγκρασία, την ψυχολογική του κατάσταση και το φύλο του. Όλα αυτά τα στοιχεία μαζί διαμορφώνουν την προσωπικότητά του.
Διαφορετικοί από κούνια
Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας κάθε σκύλου εκδηλώνονται από τις πρώτες στιγμές της ζωής του. Κατά τη γέννα εύκολα κάποιος μπορεί να αναγνωρίσει εξ όψεως τον δειλό, τον θαρραλέο, τον ζωηρό ή τον ήσυχο. Οι διαφορετικοί χαρακτήρες έχουν ήδη διαμορφωθεί από τις πρώτες ημέρες ζωής και αποκλίνουν ακόμη περισσότερο μετά από μήνες ανάλογα με τα βιώματά του και από τον τρόπο προσέγγισης από τον ιδιοκτήτη του.
Ο Κόνραντ Λόρεντζ, πατέρας της εθολογίας, στο βιβλίο O Άνθρωπος Συναντά τον Σκύλο (Man Meets Dog) περιγράφει τις εμπειρίες του για όλα τα κατοικίδια που πέρασαν από τα χέρια του. Ο αγαπημένος του σκύλος «αν είχε κάνει κάποια ζημιά και το ήξερε, φαινόταν ξεκάθαρα ότι δεν είχε ήσυχη τη συνείδησή του^ προσπαθούσε λοιπόν με κάθε τρόπο να με εξευμενίσει ζητιανεύοντας χάδια». Αναφερόμενος σε ένα μπασέ ονόματι Κρόκι, «πραγματική καρικατούρα σκύλου», τόνιζε: «Ήταν ένας σκύλος κυριευμένος από την υπερβολική αγάπη για ολόκληρο το ανθρώπινο γένος. Δυστυχώς, του ήταν εντελώς αδιάφορο ποιος το αντιπροσώπευε κάθε φορά!». Κάνει λόγο επίσης και για την πρώτη του σκύλα τσοόυ τσόου, την οποία δώρισε στη σύζυγό του ενώ αρχικά την είχε εμπιστευτεί σε μια ξαδέρφη του: «Δεν χρειάστηκε πάνω από μία εβδομάδα για να αποκτήσει εμμονή μαζί της, πράγμα που φυσικά στέρησε από το δώρο την αξία του? Ακόμη και μετά από χρόνια, ήταν σε θέση να μας εγκαταλείψει για να ακολουθήσει την ξαδέρφη μου!».
Αφύσικη επιλογή
Πρωταρχικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας ενός σκύλου παίζει η ράτσα και ο βαθμός σύνδεσής της με τον λύκο, κοινό πρόγονο όλων των σκύλων. Όσοι σκύλοι μοιάζουν περισσότερο με τον λύκο δυσκολεύονται να κοινωνικοποιηθούν και να συνάψουν σχέσεις με τον άνθρωπο. Για παράδειγμα, ο τσεχοσλοβάκικος λύκος ωριμάζει πιο αργά και εκδηλώνει σημαντικές δυσκολίες στις σχέσεις του. Ακόμη και σε επαφή τόσο με ανθρώπους όσο και με σκύλους, χάνει την κοινωνική του ιδιότητα κατά την εφηβεία. Ο λύκος κοινωνικοποιείται από νεογνό, όταν όμως φτάσει στη σεξουαλική ωριμότητα αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως διαφορετικό είδος και ενίοτε ως εχθρό.
Η γενετική αυτή κληρονομιά καλλιεργείται με την ανθρώπινη παρέμβαση. Σε κάποιες ράτσες, όπως σε αυτές που έχουν επιλεγεί για τις κυνομαχίες, ο άνθρωπος αναδεικνύει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά και καταστέλλει κάποια άλλη. Ο ριτρίβερ, θηραματοφόρος σκύλος, δεν θα είναι ποτέ καλός στο να ξετρυπώνει τη λεία. Το ίδιο και το κυνηγετικό σέτερ, που δεν θα φέρει ποτέ πίσω το σκοτωμένο ζώο. Ακόμη και οι εκτροφείς, στην προσπάθειά τους να βελτιώσουν τις ράτσες, μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στην υγεία τους. Οι γερμανικοί ποιμενικοί υποφέρουν από μια ανωμαλία στο ισχίο και στην προσπάθεια να εξαλειφθεί αυτό το ελάττωμα προκύπτουν δειλά ζώα.
Από τον λύκο, στον σκύλο
Ακριβώς όπως στον άνθρωπο, έτσι και στους σκύλους η εμπειρία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους. Στη διαδικασία αυτή συμβάλλουν όλα τα ερεθίσματα που δέχεται το κουτάβι από τον τρίτο μήνα ζωής του, περίοδος που συμπίπτει με το τέλος της κοινωνικοποίησής του. Η εφηβεία είναι η τελευταία περίοδος κατά την οποία αλλάζει η συμπεριφορά ενός σκύλου. Ακολουθεί η περίοδος της ωριμότητας, λιγότερο ή περισσότερο σύντομη. Οι μικροί σκύλοι εντάσσονται στους κόλπους της οικογένειας τόσο των ανθρώπων όσο και των σκύλων και γύρω στον έκτο ή έβδομο μήνα αναλαμβάνουν μια καθορισμένη θέση στην κλίμακα της ιεραρχίας. Από την άλλη, οι μεγαλόσωμοι σκύλοι όπως οι ποιμενικοί προσδιορίζουν τον ρόλο τους πιο αργά, μέχρι την ηλικία των δύο έως δυόμισι ετών.
Τα βιώματα των σκύλων κατά τους πρώτους σημαντικούς μήνες ζωής τους φαίνονται και από το ότι κάποιες διαταραχές συμπεριφοράς έχουν τις ρίζες τους σε αυτή ακριβώς την περίοδο. Κάποιοι σκύλοι είναι πολύ δειλοί λόγω του Συνδρόμου Αισθητήριας Στέρησης, της έλλειψης εμπειριών κατά τους τρεις πρώτους μήνες. Σε χειρότερες περιπτώσεις η πάθηση εκφράζεται με την ανικανότητα να αποδεχτούν κάποια άτομα ή με φοβία για συγκεκριμένους ήχους.
Οι βαθμίδες της προσωπικότητας
Όποιοι και αν είναι οι παράγοντες που διαμορφώνουν τον χαρακτήρα ενός σκύλου, οι μελέτες του Σάμιουελ Γκόσλινγκ επιβεβαίωσαν ότι η ράτσα δεν αποτελεί παρά ένα από τα πολλά στοιχεία που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Απόδειξη; Υπάρχουν νωθρά ντόμπερμαν όπως υπάρχουν και επιθετικά σκυλιά Δαλματίας.
Δεν μένει παρά να επιχειρήσουμε να αναγνωρίσουμε τα στοιχεία-κλειδιά της προσωπικότητας ενός σκύλου (βλ. πλαίσιο πάνω), η οποία αποδεικνύεται πολύ πιο απλή από την ανθρώπινη.
Αρχικά κάθε σκύλος επιδιώκει ενστικτωδώς να ενταχθεί σε ένα από τα επίπεδα ιεραρχίας που περιλαμβάνει τόσο τους άλλους σκύλους όσο και τους ανθρώπους. Αυτή η επιλογή του είναι το πρώτο χαρακτηριστικό που πρέπει να εξετάσουμε προκειμένου να κατανοήσουμε την προσωπικότητά του. Υπάρχει ο κυριαρχικός σκύλος, ο οποίος είναι τολμηρός, εξωστρεφής και θέλει να είναι αυτός ο αρχηγός^ υπάρχει όμως και ο υποταγμένος, που είναι πιο δειλός.
Μεταξύ των ηγετών διακρίνουμε εκείνους που είναι σίγουροι για τον εαυτό τους, τους ήσυχους και στοχαστικούς, όπως και τους πιο θρασείς, οι οποίοι δεν αντιλαμβάνονται τα όριά τους. Υπάρχουν και τα αιώνια κουτάβια που «χιμούν» πάνω σε οποιοδήποτε ερέθισμα. Ανάμεσα στους σκύλους που είναι γεννημένοι υποταγμένοι, κάποιοι αποδέχονται τη θέση που έχουν στην οικογένεια που τους υιοθέτησε, άλλοι αποτραβιούνται, ενώ κάποιοι τρομοκρατούνται πολύ εύκολα. Συμπέρασμα; Δεν μπορούμε να αντιμετωπίζουμε όλους τους τετράποδους φίλους μας με τον ίδιο τρόπο, αφού είναι διαφορετικοί μεταξύ τους. Έτσι, ακόμη και αν βάλουμε τα δυνατά μας για να τους κατανοήσουμε και να τους εντάξουμε σε μια κατηγορία, πάντα θα υπάρχει κάτι που θα μας ξεφεύγει?
1.Η τιμωρία πρέπει να χρησιμοποιείται μονάχα αφου έχει προηγηθεί μελετημένο πρόγραμμα θετικής ενίσχυσης κι αφού έχουν εξαχθεί σαφή συμπεράσματα για τον τρόπο χρήσης αυτής.
2.Ο εκπαιδευτής δεν νοείται σε καμιά περίπτωση να τιμωρεί το σκύλο επειδή θύμωσε ή απογοητεύθηκε ο ίδιος.Η τιμωρία πρέπει να βασίζεται σε θεωρητικόπρόγραμμα και να μην είναι απώρεια στιγμιαίων συναισθημάτων του εκπαιδευτή/χειριστή.Πρέπει δε αυτή να εκτελείται με σαφή αίσθηση δικαιοσύνης στα πλαίσια μιας ηθικής που αποσκοπεί στην ‘’ευτυχία’’και ‘’ευημερία’’ του σκύλου.
3.Καθυστερημένη τιμωρία μετά από περισσότερα από δύο δευτερόλεπτα πρέπει να αποφεύγεται.Κάποια συγγράμματα συμπεριφοριστών που υποστηρίζουν ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί τιμωρία 30 sec μετά ή και 1 ώρα μετά,είναι ανυπόστατα.Υπάρχει σαφής εξασθένιση της αποτελεσματικότητας της τιμωρίας σε κάθε δευτερόλεπτο που περνά.Τα καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται όταν ακολουθεί η τιμωρία αμέσως μετά(σχεδόν ταυτόχρονα) από τη συμπεριφορά.Η καθυστέρηση πάνω από 30 δευτερόλεπτα εξαλείφει κάθε περίπτωση συσχέτισης της τιμωρίας με την πράξη που προηγήθηκε.
4.Η τιμωρία πρέπει να εισάγεται αν είναι δυνατόν όχι τη στιγμή που το σκυλί προβαίνει στην ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά τη στιγμη που η γλώσσα σωματος του ζώου προμηνύουν την επερχόμενη συμπεριφορά(όταν το σκέφτεται…).Αυτό είναι μείζονος σημασίας καθώς στο πρώιμο αυτό σταδιο η ένταση του σκύλου είναι σε μικρότερα επίπεδα και το αποτέλεσμα είναι καλύτερο ενώ όταν ο σκύλος βρεθεί σε υπερδιέγερση θα χρειαστεί μεγαλύτερης κλίμακας διόρθωση.
5.Μια εναλλακτική υποκατάστατη διέξοδος πρέπει να παρουσιάζεται και να ενισχύεται μετά τη χρήση τιμωρίας.Ιδανικά η συμπεριφορά του σκυλου μετά την τιμωρία πρέπι να δείχνει ότι ο σκύλος ξεπερασε το στιγμιαίαο στρες και χωρίς βεβαίως να εχει συσχετιστει η διεξοδος με τη συμεριφορά που προσπαθούμε να αποσβέσουμε.
6.Αποφύγετε τις άγριες τιμωρίες:ΠΟΤΕ μην χτυπάτε,γρονθοκοπείτε,κλωτσάτε ή δαγκώνετε το κουτάβι ή το σκύλο σας.
7.Ενα προηγηθέν σινιάλο ή επίπληξη πρέεπι να συνοδεύει την τιμωρία.Η φωνητική επίπληξ ή το σινιάλο σταδιακά θα αντικαταστήσει την ‘’δραστική τιμωρία ‘’(π.χ.το τσεκαρισμα δινει τη θεση ααργοτερα στο φωνητικο ‘’ΝΟ’’).Η εκπαίδευση γενικά πρέπει να’ναι τακτική και προσεκτική ώστε να επιτρέπει στο σκύλο να’χει ως ένα βαθμό αποτυπώσει στο μυαλό του ότι ανάλογα με αυτό που κάνει θα επέλθει και το αντίστοιχο αποτέλεσμα(ουσιαστικά να μαθει αυτό που του ζητάμε).
8.Αν είναι δυνατόν αποφύγετε τις αλληλοσυγκρούσειςμε το σκύλο σας.Πολλές φορές οι τιμωρίες(ΕΙΔΙΚΆ ΟΙ ΦΥΣΙΚΈς ΤΙΜΩΡΊΕΣ)μπορούν να αποφευχθούν αν έχουμε φροντίσει να αντικαταστήσει αυτές με κάποιες άλλες έξυπνες τιμωρίες που σηματοδοτούν το νόημα που θέλουμε δηλαδή κάτι μη ευχάριστο για το σκύλο μας.
9.Διαλέξτε προσεκτικά τι είδους τιμωρία θα επιβάλετε ώστε να είναι σχετικήμε το κίνητρο που ωθεί το σκύλο στην ανεπιθύμητη συμπεριφορά.Λόγου χάρη για σκυλια που έχουν την τάση να προσπαθουν να μας κάνουν να τα προσέξουμε και να παίξουμε μαζί τους θα’ταν προτιμότερο να επιλέξετε ως τιμωρία τα λεγόμενα ‘’time outs’’(απομόνωση σε άλλο δωματιο,απομονωση και δεμενο,απομονωση και δεμενο πολύ κοντο λουρι κτλ.) ενώ σε περιπτώσεις σκύλων που επιδεικνυουν κυριαρχική συμπεριφορά προτιμήστε φυσική τιμωρία(π.χ. τσεκάρισμα).
10.Επιλέξτετιμωρία που να προσαρμόζεται στην ιδιαιτερότητα που παράγει τη συγκεκριμένη συμπεριφορά π.χ στο υπερβολικό γαυγισμα χρησιμοποιείστε κάποιον ήχο που ακολουθει .
11.Προσαρμόστε την τιμωρία στο ταπεραμέντο του σκύλου:…’’μην προσπαθείτε να σκοτώσετε ένα κουνούπι με μια τεράστια βαριοπούλα ήμην δοκιμάσετε να σταματήσετε έναν ελέφαντα μ’ένα νεροπίστολο!!’’Μια τιμωρία που είναι αποτελεσματική (ιδανική)για ένα σκύλο μπορεί να’ναι λιγότερο αποτελεσματική ή και ανίκανη να συνετίσει έναν άλλο σκύλο λόγω υψηλής επιμονής αυτού ή πιο τολμηρού ταπεραμέντου.
12.Οι πιο αποτελεσματικές θετικές ενισχύσεις περιέχουν ένα κομματι ‘’πραγματικήςέκπληξης’’ για το σκύλο.Απ’την άλλη οι τιμωρίες που αποστρέφεται ο σκύλος είναι πιο αποτελεσματικές όταν εμπεριέχουν κάτι που τρομάζει(ξαφνιάζει για την ακρίβεια)το σκύλο.Η επιβολή πόνου δεν πρέπει να ταυτίζεται με την τιμωρία αλλα για να αυξήσουμε την αποτελεσματικοτητα πρεπει να υπάρχει ξαφνιασμα(π.χ. μικρα στιγμιαία τσεκαρίσματα).
13.Μην αυξομειώνετε σταδιακά την τιμωρία αλλά απ’την αρχή χρησιμοποιείστε μια δυνατή(καταλληλη για το ταπεραμεντο του σκυλου σας) γιατι αλλιως το μονο που θα καταφέρετε είναι να εξοικοιώσετε το σκυλο σας με την τιμωρία(escalating).
14.Eχετε ποικιλία στις τιμωρίες σας.Μια τιμωρία που αρμόζει σε μια κατάσταση ίσως σε κάποια άλλη να’ναι αναποτελεσματική.
15.Μιατιμωρία που μετα από 3 εώς 5 trials δεν λειτουργεί(ακομη δεν εφερε αποτελεσμα-είναι αδιαφορη για το σκυλο)πρεπει να επαναξιολογείται κι ισως να εγκαταλειπεται σαν ιδέα αν είναι απαραίτητο.
16.Τιμωρείτε κάθε φορά ΜΙΑ συμπεριφορά.Συνήθως καποιοι τιμωρουν λανθασμενα περισσοτερες από μία συμπεριφορές με αποτέλεσμα να μην είναι ξεκάθαρο για το σκύλο η συσχέτιση και τελικά να μπαινει σε σύγχηση πράγμα που οδηγεί σε φτωχά αποτελέσματα ή σε αυξηση του χρόνου εκπαίδευσης.
17.Βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν περιπτώσεις που να ενισχύεται η ανεπιθύμητη συμπεριφορά για την οποία εσείς καταβάλλετε προσπάθεια να εξαλείψετε.Μια τετιοα αντίφαση θα σας οδηγούσε επίσης σε πολύ φτωχά αποτελέσματα.
18.Πάντα να θυμάστε ότι στόχος της τιμωρίας είναι μια συγκεκριμένη συμπεριφορά του σκύλου κι όχι ο ίδιος ο σκύλος.
19.Προσπαθείτε να δείτε τα πράγματα απ’την οπτική γωνία του σκύλου(τι είναι αυτό που τον παρακινεί).Αν αμφιβάλετε για το αν πρέπει να τιμωρήσετε το σκυλο σας καθως δεν γνωρίζετε από πού προέρχεται η συμπεριφορά τότε καλύτερα να μην προβείτε στην τιμωρία.
20.Να’στε παντα συνεπής σ’αυτό που θέλετε να διδάξετε.
(πηγη:βιβλιο του steven Lindsay: Handbook of applied dog behavior and training
Ελέυθερη μετάφραση από BEERMAN)
Τα ακόλουθα είναι μερικά από τα βασικά σημεία της θετικής μεθόδου που χρησιμοποιούμε για να μειώσουμε την επιθετικότητα μεταξύ σκύλων. Χρειάζεται πρώτα να εξαλείψουμε το στοιχείο του φόβου που νιώθει ο σκύλος προτού να είμαστε σε θέση να πλησιάσουμε κοντά σε άλλους σκύλους ή να τον αφήσουμε να παίξει ελεύθερα μαζί τους.
1. Χρησημοποιήστε τροφή. Βαδίστε με τον σκύλο σας στο λουρί προς το μέρος που θα συναντήσετε άλλα σκυλιά (στο λουρί και αυτά). Την στιγμή που εσείς και το σκυλί σας αντικρύσετε το άλλο σκυλί, από απόσταση, αρχίσετε να μιλάτε ήρεμα και ευχάριστα στο σκυλί σας και αρχίσετε να του δίνετε τις πιο νόστιμες (για το σκυλί) λιχουδιές (πχ. κρέας) που θα έχετε φροντίσει να έχετε μαζί σας. Ο στόχος είναι να κάνουμε το σκυλί να συνδιάσει την παρουσία του άλλου σκυλιού με τις υπέροχες λιχουδιές που του προσφέρετε. Φροντίστε να μην πλησιάσετε πολύ κοντά και μην πλησιάζετε προς το άλλο σκυλί σε ευθεία γραμμή. Μείνετε σε τέτοια απόσταση που το σκυλί σας να παρασμένει ήρεμο και να τρώει τις λιχουδιές.
Όταν απομακρύνουν το άλλο σκυλί (μετά από 5-10 δευτερόλεπτα στην αρχή), σταματάμε να δίνουμε λιχουδιές και αρχίζουμε να δίνουμε πάλι μόλις το άλλο σκυλί ξαναεμφανιστεί. Θέλουμε το σκυλί μας να νοιώθει ότι η παρουσία του άλλου σκυλιού μας κάνει και του δίνουμε τις λιχουδιές και ότι η απουσία του αυτόματα σταματάει την ροή των ωραίων πραγμάτων (πχ. λιχουδιές). Προσπαθούμε να αλλάξουμε την ψυχολογία του από φόβο / επιθετικότητα σε χαρά και ασφάλεια.
2. Χρησιμοποιήστε ένα κολάρο κεφαλιού (head collar). Σας επιτρέπει να καθοδηγείτε το σκυλί σας σε 'δύσκολες' καταστάσεις (όταν προσπαθεί να ορμήξει προς το άλλο σκυλί) χωρίς να προσθέτετε φυσική δυσφορία στην αντίληψη του για την παρουσία του άλλου σκυλιού. Η χρήση του κολάρου κεφαλιού ηρεμεί κάπως το σκυλί σας και σας δίνει την αυτοπεποίηθηση ότι μπορείτε και το ελέγχετε. Το λουρί πρέπει να είναι κοντό και να παραμένει χαλαρό. Κρατείστε το σκυλί κοντά σας χρησιμοποιώντας τις λιχουδιές , μιλώντας του ήρεμα και αλλάζωντας ελαφρώς κατευθύνσεις. Προσπαθείτε να το μάθετε να 'αγνοεί' τα άλλα σκυλιά αντί να τα απειλεί.
3. Σταδιακά μειώστε την απόσταση επιλέγωντας την πορεία και το σημείο που το σκυλί σας νοιώθει ασφαλή. Πλησιάστε εξαιρετικά αργά διαγράφωντας καμπύλη. Το σκυλί σας θα πρέπει να μπορεί να μένει ήρεμο. Μην το 'σπρώχνετε' περισσότερο από αυτό που μπορεί να αντέξει. Κανένα λάθος λοιπόν και με σιγουριά αργή κίνηση προς τα εμπρός και πλάγια.
4. Αντικαταστήστε την επιθετική συμπεριφορά με ασκήσεις υπακοής. Σε απόσταση αλλά παρουσία του άλλου σκύλου ,και ενώ έχετε την προσοχή του σκύλου σας, ζητήστε του να 'κάτσει', να 'ξαπλώσει'να 'μείνει' κλπ., και ανταμείψτε τον πλουσιοπάροχα για την υπακοή του και προσοχή που σας δίνει. Του μαθαίνετε ότι το να σας υπακούει παρουσία άλλων σκύλων είναι ασφαλές και 'κερδοφόρο'.
5. Επιδείξτε "αρχηγία". Δείξτε με την στάση σας ,πνευματική και σωματική, ότι εσείς θα τον προστατέψτε αν οι άλλοι σκύλοι πλησιάσουν. Μπείτε ανάμεσα στο σκύλο σας και τον άλλο σκύλο αν αρχήσουν τα 'αγριοκοιτάγματα' και τα άλλα 'ύποπτα' σημάδια. Να έχετε αυτοπεποίθηση και να είστε χαλαρός.Μην τραβάτε το λουρί. Μην πανικοβάλεστε. Σαν αρχηγός πρέπει να εμπνέετε σιγουριά και εμπιστοσύνη. Μάθετε να παρατηρήτε και να 'διαβάζετε' το σκυλί σας. Γνωρίζετε από ποιό σημείο και πέρα το σκυλί σας γίνεται επιθετικό και συνηδειτά μην το υπερβαίνετε. Δουλέψτε τις ασκήσεις υπακοής και έχετε την προσοχή του στραμμένη σε εσάς.
6. Οταν τελικά μπορέσετε να έχετε το σκυλι σας χωρίς λουρί, χρειάζεται να είστε πολύ παρατηρητικός και γρήγορος. Δεν πρέπει να έχουμε 'ατυχήματα'. Συνεχίστε να δουλεύετε τις ασκήσεις υπακοήςσε απόσταση από τα άλλα σκυλιά. Μην τον 'πιέσετε' να γίνει φιλικός. Κρατήσετε τις αποστάσεις από τα άλλα σκυλιά και εκπαιδεύστε τον να ακολουθεί τις οδηγίες σας χωρίς να φοβάται το πλησίασμα από άλλα σκυλιά.Σιγά σιγά θα μπορείτε να τον αφήνετε να παίζει με άλλα 'φιλικά' σκυλιά. Χρειάζεται χρόνος,κόπος, γνώση και υπομονή. Η βοήθεια ενός ικανού εκπαιδευτή σκύλων,με θετικές μεθόδους εκπαίδευσης, είναι σίγουρα μεγάλη βοήθεια. Αν δεν αισθάνεστε σίγουρος για τις δυνατότητές σας , ζητείστε βοήθεια. Η ελειπής γνώση μπορεί να κάνει τα πράγματα χειρότερα ή και επικίνδυνα.
Πηγή:www.iatronet.gr
